Greek translation of the episode n°1 – Επεισόδιο n°1: Εθνογραφία σε περίοδο κρίσεων – Προσωπικές αφηγήσεις -Τα πρώτα συναισθήματα, Νταϊάνα Παπαδάκη-Πιερίδου, Παρίσι

12 Απριλίου 2020, Περιορισμός , Νταϊάνα, 24 χρονών ελληνικής υπηκοότητας, Παρίσι, Γαλλία

Ως φοιτήτρια του μεταπτυχιακού τμήματος (Master 2) της Ανθρωπολογίας και Εθνολογίας στο πανεπιστήμιο Paris Descartes στο Παρίσι, ξεκίνησα επίσημα την πρακτική μου άσκηση στις 2 Μαρτίου 2020 στο « Maison des réfugiés» (« σπίτι των προσφύγων » στα ελληνικά) το οποίο βρίσκεται στην καρδιά της πόλης. Για να διευκρινίσουμε, αυτή η δομή βρίσκεται στο ισόγειο του καταλύματος έκτακτης ανάγκης στην λεωφόρο Jourdan 50 στο 14^ο διαμέρισμα του Παρισιού. Πρόκειται για έναν χώρο υποδοχής και υποστήριξης των προσφύγων (μεταναστών, αιτούντων άσυλο, νομίμων προσφύγων) δίνοντας τη δυνατότητα για εκμάθηση της γαλλικής γλώσσας, πρόσβαση στην εκπαίδευση και στην εργασία, στη διαμονή του πολίτη, καθώς και στις αθλητικές και πολιτισμικές δραστηριότητες. Ένα έργο χρηματοδοτούμενο από την πόλη του Παρισιού και υλοποιημένο από την Emmaüs Solidarité και την SINGA (οργανισμός που ασχολείται με τη διαμονή και την εργασία των προσφύγων). Ενόψει της παγκόσμιας ημέρας των προσφύγων, το « Maison des Réfugiés » εγκαινιάστηκε συμβολικά στις 20 Ιουνίου 2019 αλλά επίσημα στις 19 Νοέμβρη της ίδιας χρονιάς.   

Ωστόσο, η εμφάνιση της πανδημίας του κορονοϊού στην Γαλλία δημιούργησε ένα κίνημα πανικού και αμφιβολίας για ό,τι πρόκειται να συμβεί κατά την διάρκεια και μετά την περίοδο του περιορισμού-της καραντίνας. Η τήρηση και ο σεβασμός των κανόνων (όπως συχνό πλύσιμο χεριών) καθίσταται υποχρωτικός στον χώρο εργασίας, όπου η άφιξη των προσφύγων αυξάνεται καθημερινά. Ώσπου μία μέρα, η υπεύθυνη της πρακτικής μου, εν ονόματι Tiphaine BOUNIOL η οποία είναι ταυτόχρονα συντονίστρια της δομής των προσφύγων, μας ενημερώνει πως όσον αφορά στις πολισμικές εκδηλώσεις, δεν θα είναι πλέον δυνατή η αποδοχή άνω των 50 ατόμων, απόφαση που λήφθηκε από την Emmaüs Solidarité. Πρόκειται για ένα γεγονός που μόνο στο άκουσμα, μας έριξε το ηθικό…Μία εκδήλωση προβλεπόμενη στις 18 Μαρτίου με θέμα τον εορτασμό του « Nowrouz », γιορτή που τελείται στο Αφγανιστάν, ακυρώθηκε. Την στιγμή εκείνη, αντιλαμβάνομαι ότι ίσως τα χειρότερα έρχονται…Δευτέρα 16 Μαρτίου, και το « σπίτι των προσφύγων » κλείνει επίσημα τις πόρτες του στο κοινό εν όψει του λόγου του πρωθυπουργού Emmanuel Macron για τον περιορισμό στο σπίτι και το κλείσιμο όλων των δημοσίων, όχι πρώτης ανάγκης, υπηρεσιών.

Αυτός ο « πόλεμος υγείας », όπως επεσήμανε ο πρωθυπουργός στον πρώτο του λόγο, αγγίζει όλες τις ηπείρους του κόσμου: Ευρώπη, Ασία, Αφρική, Αμερική, Αυστραλία…Μία κρίση υγείας η οπόια δεν έχει σύνορα. Ένας απόλυτος κίνδυνος που μπορεί να πλησιάσει οποιονδήποτε, οπουδήποτε και οποιαδήποτε στιγμή. Κανείς δεν περίμενε αυτή την εξέλιξη. Άρχισα να κατανοώ την σοβαρότητα της κατάστασης με το κλείσιμο των αεροδρομίων. H ιδέα του εορτασμού του Πάσχα με την οικογένεια μου δεν έφυγε λεπτό από τη σκέψη μου. Μέχρι την τελευταία στιγμή πριν την καθοριστική λήξη των πτήσεων προς την Ελλάδα είχα το εξής δίλημμα : να παραμείνω στο διαμέρισμα των 23m² στο Παρίσι ή να πάρω το ρίσκο του ταξιδιού με αεροπλάνο με πολύ κόσμο; Ο φόβος της μόλυνσης του ιού και της μετάδοσης του έστω και σε ένα μέλος της οικογένειας μου, μου έδωσε την τελική απάντηση. Να παραμείνω στο Παρίσι. Ένιωθα πως δεν είχα άλλη επιλογή; μία επιλογή δικαιολογημένη και ταυτόχρονα «φυσιολογική» για την προστασία όχι μόνο τη δική μου αλλά και των κοντινών μου προσώπων.

Δεδομένου του κλειστού «σπιτιού των προσφύγων», προσπαθώ να προχωρήσω την έρευνα μου παρά τα υπαρχόμενα εμπόδια. Οι συνεντεύξεις που πήρα κατά τη διάρκεια των 2 πρώτων εβδομάδων της πρακτικής άσκησης δεν είναι αρκετές, επομένως κάνω προσπάθειες να κρατήσω την επαφή με την ομάδα του «σπιτιού». Κλείνω ραντεβού είτε μέσω email είτε μέσω τηλεφώνου με συναδέλφους και άλλα άτομα που εργάζονται στο «maison», προκειμένου να μπορέσω να δώσω προβάδισμα στην έρευνα. Εν τω μεταξύ, ανταλλάσω μυνήματα με φίλους και ξαδέλφια που βρίσκονται στην Ελλάδα για να μαθαίνω νέα τους καθώς επίσης παρακολουθώ μαθήματα ισπανικών, μάθημα επιλογής στο πανεπιστημιακό πλαίσιο, μέσω των τηλεδιασκέψεων.

Η διάρκεια αυτής της κρίσης που διανύουμε είναι σίγουρα άγνωστη. Το «σπίτι των προσφύγων» παραμένει κλειστό για ακάθόριστο χρονικό διάστημα. Παρ’όλ’αυτά, η υπεύθυνη της πρακτικής μου μαζί με μία συνάδελφο συνεχίζουν να εργάζονται στη δομή, τηρώντας φυσικά τους κανόνες υγιεινής. Πιο συγκεκριμένα, βοηθούν τα μικρά παιδιά, που διαμένουν στο κατάλυμα ( αποτελείται από 4 ορόφους όπου μένουν ξεχωριστά ανδρες, γυναικες, και οικογένειες) που βρίσκεται πάνω από το «maison», στα σχολικά μαθήματα. Η επιθυμία μου να προτείνω κι εγώ αυτή τη βοήθεια με φρέναρε, σκεφτόμενη τον κίνδυνο του COVID-19 και της επαφής με άλλα άτομα. Η συντονίστρια Tiphaine με το κλείσιμο της δομής, μου είχε προτείνει να παραμείνω στο σπίτι μου τονίζοντας ότι δεν είναι αναγκαίο να μεταφερθώ αφού η πρακτική άσκηση έχει προς το παρόν σταματήσει.

Και το «σπίτι των προσφύγων» σε περιορισμό…Ωσόσο, οι προτάσεις σχετικά με τα διαδυκτιακά μαθήματα γαλλικών και άλλες εκπαιδευτικές ή ψυχαγωγικές δραστηριότητες συνεχίζονται με την παρέμβαση διαφόρων συνεργατών του «σπιτιού». Με αυτό τον τρόπο, οι πρόσφυγες διατηρούν την επαφή με τη γλώσσα και ταυτόχρονα επωφελούνται από τις εποικοδομητικές online συναντήσεις και  συζητήσεις. Για εκείνους είναι, θα λέγαμε, ένα μέσο επικοινωνίας και ανάκτησης καλής διάθεσης σε περίοδο δύσκολη γεμάτη άγχος και αμφιβολίες για το μέλλον.

Στο νου μου έχω τα άτομα από το Saint-Denis (περιοχή εντός Παρισιού) που γνώρισα με τη συμμετοχή μου στο ευρωπαϊκό πρόγραμμα «migrantour» (πρόγραμμα που ασχολείται με ξεναγήσεις σε αστικές μεταναστευτικές συνοικίες) . Μέσω τηλεφωνικών κλήσεων, συζητάω μαζί τους κατά διαστήματα, πράγμα που αντιλαμβάνομαι ότι κάνει καλό και στους μεν και στους δε. Λαμβάνοντας υπόψη την πολύπλοκη κατάσταση των foyers (δωμάτια 7m²), συνηδητοποιώ ότι έχω την τύχη να μένω σε ένα διαμέρισμα 23m². Προφανώς, δεν μιλάμε για τις ίδιες συνθήκες (λίγο χιούμορ δεν κάνει κακό!).

Περιορισμένη σε ένα διαμέρισμα δεν είναι σίγουρα εύκολο για ένα άτομο που κάνει καθημερινές μετακινήσεις. Ειναι στιγμές που αδυνατώ να συγκεντρωθώ στην εργασία μου. Το άγχος στέκεται εμπόδιο στην σκέψη μου…μερικές φορές με αποθαρρύνει να συνεχίσω την έρευνα. Όμως, προσπαθώ να έχω θετική σκέψη και βρίσκω το κουράγιο για δουλειά. Μόνο μία φράση των γονιών μου «μην ανησυχείς, θα τα καταφέρεις» φτάνει για να με καθησυχάσει…

Η πληθώρα πληροφοριών σχετικά με τα καταλύματα των προσφύγων είναι ένα απαραίτητο εργαλείο για να κάνω ένα βήμα παραπέρα…Η περίπτωση του Calais (πόλη όπου μένουν πολλοί πρόσφυγες) αναδεικνύει την δραματική κατάσταση σε περίοδο καραντίνας, όπου οι συνθήκες δεν είναι παρά απάνθρωπες.

Όπως έχει ήδη ειπωθεί, ο κορονοϊός που μοιάζει με αόρατο επισκέπτη (φράση σκέψης), δεν έχει σύνορα. Έφτασε και στην Ελλάδα, την πατρίδα μου. Και για αυτό που συμβαίνει κυρίως στα ελληνικά νησιά, δε μπορώ να βρω λόγια που να ανταποκρίνονται στην κατάσταση : “δράμα”, “χάος” ή “καταστροφή”; Εξακολουθώ να σκέφτομαι. Τη δεδομένη στιγμή που μιλάμε, η συγκέντρωση των προσφύγων στα νησιά θεωρείται, σύμφωνα με μερικούς, ως απειλή που θέτει σε κίνδυνο την υγεία των ντόπιων κατοίκων.

Ο περιορισμός στο σπίτι μετέτρεψε τις πόλεις σε «φαντάσματα», όπου η ανθρώπινη παρουσία είναι ελάχιστη έως ανύπαρκτη. Έχουμε την εντύπωση ότι ο κόσμος «σταμάτησε» για ακαθόριστο χρονικό διάστημα. Ερωτήσεις σχετικά με την πανδημία συνεχώς γυρνούν μες στο μυαλό μου. Και οι απαντήσεις παραμένουν ένα μυστήριο…

Οι παρατηρήσεις μου δεν τελειώνουν εδώ. Σήμερα, η εφαρμογή της νέας ηλεκτρονικής αίτησης μετακίνησης, κατά τη γνώμη μου, καθιστά πιο εύκολη την κυκλοφορία στους δρόμους. Και ακριβώς σε αυτό το σημείο, θέτω τους παρακάτω προβληματισμούς : εάν ο κόσμος, επωφελείται μέσω αυτής της βεβαίωσης για να βγαίνει όλο και περισσότερο έξω, πώς λοιπόν τηρείται με σεβασμό ο κανόνας της καραντίνας; Και έτσι, δεν υπάρχει μεγαλύτερος κίνδυνος για κάποιον να γίνει φορέας του COVID-19; Ακόμη, αναρωτιέμαι εάν όλοι έχουν πραγματική συνείδηση της σημερινής κατάστασης, αφού βλέπω άτομα που δεν σέβονται τους κανόνες υγιεινής (όπως να φορούν γάντια και μάσκα) και αντίθετα, βρίσκονται στον εξωτερικό χώρο ακριβώς επειδή δεν υπάρχει αστυνομικός έλεγχος σε όλες τις συνοικίες.

Ποια εικόνα δίνουν τα μέσα μαζικής ενημέρωσης για τον κορονοϊό και ποια είναι τελικά η αλήθεια των πραγμάτων; Τι πρόκειται να συμβεί μετά τη λήξη της καραντίνας; Θα είναι ακόμα παρόν το αίσθημα του φόβου στα μάτια των ανθρώπων; Με το άνοιγμα της δομής («maison des réfugiés »), θα πραγματοποιούνται ξανά μεγάλα events ή θα λαμβάνονται εκ νέου μέτρα; Εν τέλει, θα αφήσει  ο COVID-19 μετά το πέρασμα του, το  “στίγμα” του στην ζωή μας;

Τώρα, δεν μένει παρά να περιμένουμε την εξέλιξη των γεγονότων.

Λέξεις-κλειδιά : Περιορισμός, Κορoνοϊός, COVID-19, πανδημία, « σπίτι των προσφύγων » (maison des réfugiés)